MagiCzny system operacyjny

18 października 2001

MagiC jest wielozadaniowym systemem operacyjnym dla komputerów Atari. System ten został napisany w całości w assemblerze, co widać już na pierwszy rzut oka – jest on niewiarygodnie wręcz szybki i wymaga bardzo małej ilości pamięci. Niestety, wynikają z tego również i wady: problemy ze stabilnością na niektórych modelach Atari (zwłaszcza na Falconach) i konflikty z niektórymi rozszerzeniami sprzętowymi (np. kontrolerem dysku IDE dla Atari ST/STE robionym przez Paskuda). Niemniej jednak jest to najszybszy wielozadaniowy system dla Atari, posiadający wiele cennych zalet. Są to między innymi:

• Pełna wielozadaniowość (preemptive multitasking)
• Możliwość przełączania zadań za pomocą klawiatury lub myszy
• Możliwość doładowania programów akcesoryjnych bez konieczności restartowania systemu
• Uruchamianie programów działających w trybie tekstowym (typu TOS lub TTP) w oknie
• Bardzo wysoka zgodność z TOS‑em; aplikacje, które nie wspierają wielozadaniowości można uruchamiać w trybie jednozadaniowym (owej cennej możliwości bardzo brakuje w konkurencyjnym N.AESie…)
• Dużo większa szybkość działania systemu – MagiC jest najszybszym systemem dostępnym dla komputerów Atari
• Możliwość użycia czcionki proporcjonalnej jako systemowej
• Przesuwanie okien, zmiana ich wielkości i przewijanie zawartości następuje w czasie rzeczywistym
• Obsługa tzw. „bibliotek dzielonych” (shared libraries) wykorzystywanych przez sam system oraz wiele aplikacji (np. Aniplayera – do zapisu plików mp3)
• Możliwość używania długich nazw plików (VFAT)
• Wykorzystanie „wątków” (threads) pozwalające na sprawniejsze działanie programów stworzonych specjalnie dla MagiC‑a
• Minimalne wymagania sprzętowe: MagiC działa nawet na Atari 1040ST z 1 MB pamięci RAM, choć do pełnego wykorzystania jego zalet wskazany jest szybszy komputer
• Częściowa „ochrona pamięci” – na komputerach z procesorem 68030 lub nowszym dane systemu chronione są przed uszkodzeniem przez aplikacje
• Możliwość prostego przedefiniowania klawiatury oraz dodania obsługi znaków specjalnych uzyskiwanych z klawiszem Alt (np. polskich liter) bez konieczności używania dodatkowych programów
• Transmisja danych z dyskietki dokonywana jest w tle, a po instalacji HDDrivera w tle dokonywana może być także transmisja z dysku twardego

Aby móc korzystać z MagiC‑a należy posiadać dowolny komputer Atari (ST, STE, Mega ST, Mega STE, Falcon, TT) lub zgodny z Atari (Milan, Hades). Teoretycznie MagiC działać będzie nawet na 520ST z 0,5 MB pamięci RAM, niemniej jednak wysoce zalecanie jest co najmniej 2MB. System ten nabyć można u dystrybutora, którym jest niemiecka firma ASH – adres ich strony WWW znajduje się w dziale WWWięcej.

Zdania na temat MagiC‑a są podzielone. Niektórzy utrzymują, że jest to system zły. Inni (w tym i ja) nie są aż tak krytyczni, a mając do wyboru MagiC‑a lub MiNT‑a z N.AES‑em decydują się właśnie na ten pierwszy – przedkładając wygodę, estetykę, stabilność, małe zużycie pamięci i prędkość MagiC‑a nad dodatkowe możliwości, jakie oferuje MiNT. Niezaprzeczalnym faktem jest to, że MagiC stanowi najlepszy wielozadaniowy system dla modeli ST/STe, natomiast co do innych wersji Atari – cóż, najlepiej jest wypróbować oba systemy i samemu dokonać wyboru jednego z nich.

MagiCzna obsługa systemu
Podstawową rzeczą, jaką należy zrobić po instalacji MagiC‑a jest wywalenie domyślnego desktopu – MagXDeska – i zastąpienie go Jinnee. Jest on stworzony specjalnie z myślą o systemie MagiC: kopiowanie plików może być wykonywane w osobnym wątku, co pozwala na zajęcie się w tym czasie czymś innym (tej przydatnej funkcji brakuje w konkurencyjnym desktopie – Thingu). Jinnee współpracuje też z innym bardzo przydatnym programem – Scripterem. Scripter, będący interpreterem języka GEMScript, pozwala na tworzenie programów (skryptów) wykonujących określone czynności, a także mogących sterować wieloma aplikacjami, takimi jak ArtWorx, Papillon czy właśnie Jinnee. Kilka przykładowych skryptów (kalendarz, podręczną wyszukiwarkę dat imienin…) znajdziecie na mojej stronie, wiele innych natomiast dołączonych jest do Jinnee – dzięki nim właśnie można w prosty sposób, za pomocą jednego polecenia w menu kontekstowym, spakować wybrane pliki jednym z archiwizerów (zip, lharc, zoo, tar, arj…), rozpakować archiwum, automatycznie zmienić rozszerzenia plików z długich (np. *.jpeg) na krótkie (*.jpg) i odwrotnie. Wszystko to są bardzo wygodne i cenne funkcje, pozwalające zaoszczędzić wiele czasu. Za wyborem Jinnee przemawiają także polskie pliki RSC, które dostępne są na osobnej podstronie, skrótowo opisującej możliwości tego programu.

MagiC, jako system wielozadaniowy, pozwala na uruchomienie więcej niż jednej aplikacji. Przełączanie pomiędzy nimi następuje po wciśnięciu klawiszy Ctrl‑Alt‑Tab. Kombinacja Ctrl‑Alt‑ESC powoduje przejście do menedżera zadań, za pomocą którego można zakończyć działanie wybranej aplikacji lub innego zadania (wybierając daną rzecz i naciskając klawisz Delete). Kliknięcie myszą w lewym górnym rogu ekranu powoduje otwarcie menu MagiC‑a, przy użyciu którego można przełączać aktywne aplikacje, ukryć okna aktywnej lub wszystkich nieaktywnych aplikacji, a także odświeżyć zawartość ekranu. Na samym dole tego menu podana jest również ilość wolnej pamięci RAM. Odświeżenie ekranu można wywołać także klawiszami Ctrl‑Alt‑Clr, natomiast ukrycie okien aktywnej aplikacji nastąpi po wciśnięciu Ctrl‑Alt‑/.

MagiCzne pliki i foldery systemowe
MagiC uruchamiany jest za pomocą loadera umieszczonego w folderze AUTO. Może być to (dla komputerów bez pamięci TT‑RAM, takich jak Atari ST lub Falcon) MAGXBOOT.PRG. Posiadacze Atari TT (lub Falconów dodatkowo wyposażonych w TT‑RAM) powinni jednak skorzystać z programu MAGXBT32.PRG (dołączonego do dystrybucji MagiC‑a) oraz umieszczonego zaraz za nim MAGTOROM.PRG (autorem którego jest Uwe Seimet – twórca HDDrivera). Dzięki temu ostatniemu programowi uaktywniona zostanie ochrona pamięci: wczytany do RAM‑u system będzie chroniony przed uszkodzeniem przez inne programy.

Sam system zawarty jest w pliku MAGIC.RAM, znajdującym się w katalogu głównym dysku startowego. Jest on odczytywany do pamięci RAM tylko raz, przy włączaniu Atari (a także po „zimnym starcie”). Dodatkowo, w katalogu C:\GEMSYS\ znajdują się inne niezbędne pliki – sterowniki graficzne (MFA*.SYS i OFF*.SYS) dla poszczególnych trybów, a także foldery ACCS, START, STOP oraz XTENSION.

Folder ACCS zawiera programy akcesoryjne (nie muszą być już one, jak to miało miejsce w przypadku TOS‑u, umieszczane w katalogu głównym). Folder START przeznaczony jest dla programów, które mają uruchomić się automatycznie przy starcie systemu, jeszcze przed desktopem. W odróżnieniu od foldera AUTO, mogą tutaj znaleźć się aplikacje korzystające z GEM‑u, działające w trybie graficznym – przykładem niech będzie MGNOTICE (dzięki któremu można umieszczać na ekranie MagXDeska krótkie notatki; w przypadku korzystania z Jinnee nie jest on konieczny, gdyż ten desktop posiada podobną, znacznie bardziej rozbudowaną funkcję) czy BIRTHDAY (przypominający o urodzinach znajomych). Oba wspomniane programy dostępne są w dystrybucji MagiC‑a.

Do omówienia pozostały jeszcze dwa foldery: STOP oraz XTENSION. Programy zawarte w tym pierwszym są uruchamiane automatycznie przy każdym zamknięciu systemu, ten ostatni natomiast zawiera rozszerzenia systemu – na przykład winframe, czyli rozszerzenie nadające oknom MagiC‑a bardziej estetyczny wygląd (w dystrybucji zawarty jest winframe imitujący okna znane z Maca, ale nic nie stoi na przeszkodzie aby zainstalować inny, pozwalający np. na używanie dowolnych tekstur w elementach składowych okien). Innym przykładem rozszerzeń umieszczanych w tym folderze są tzw. „biblioteki dzielone” (shared libraries), wykorzystywane przez różne aplikacje (np. Aniplayera do zapisu plików MP3). Wspomniane winframe’y są również przykładem takiej biblioteki, w tym przypadku wykorzystywanej przez AES systemu MagiC. Bardzo ważną shared library jest PDLG.SLB, odpowiedzialna m.in. za wyświetlanie okna dialogowego z parametrami drukarek obsługiwanych przez NVDI.

MagiCzna konfiguracja
Konfiguracja MagiC‑a zapisana jest w pliku MAGX.INF, znajdującym się w katalogu głównym. Do edycji tego pliku można użyć dowolnego edytora tekstu pracującego w „czystych” kodach ASCII (takiego jak qed) lub skorzystać ze specjalnego narzędzia, jakim jest MagiC Configurator (dostępny także po polsku). Program ten upraszcza do granic możliwości konfigurację istotnych parametrów pracy systemu. Niektóre parametry można także zmienić korzystając z odpowiednich paneli sterowania CPX – MAGXCONF i TSLICE. Dzięki pierwszej z nich uaktywnić można transmisję danych z i na dyskietkę „w tle”. Jest to bardzo cenna możliwość, której bardzo brakuje mi np. pod Windows :‑) Jednakże posiadacze modeli ST i dysków dołączanych do portu ACSI, chcący użyć tej opcji, a korzystający z jakiegokolwiek innego sterownika dysku twardego niż HDDriver, powinni umieścić program FLOCK_OK (dostępny w dystrybucji MagiC‑a) w folderze START. W przeciwnym razie dojść może do utraty danych.

Przy konfigurowaniu MagiC‑a należy pamiętać jednak o pewnej bardzo ważnej zasadzie. Otóż nie należy uaktywniać „przełączania zadań” w programie MagiC Configurator (choć odpowiednia opcja jest tam dostępna). Co więcej, należy przyjrzeć się plikowi MAGX.INF, czy nie ma w nim linii „#_TSL cośtam” i jeżeli jest – natychmiast usunąć. Chodzi o to, że przełączanie zadań w trakcie uruchamiania systemu, gdy jednocześnie włączony jest transfer danych z twardego dysku „w tle” (możliwy do uzyskania pod MagiC‑iem po instalacji dedykowanego mu sterownika HDDriver) może powodować duże problemy. Przełączanie zadań powinno być aktywowane dopiero po uruchomieniu wszystkich programów z folderu START, co osiągnąć można wyłączając tę funkcję w pliku MAGX.INF, a włączając w panelu sterowania TSLICE. Jako że panele sterowania inicjowane są przez system dopiero po uruchomieniu programów z folderu START, funkcja ta zostanie wówczas włączona we właściwym momencie.

MagiCzne błędy
Pomimo że MagiC jest zdecydowanie najwygodniejszym i najprzyjemniejszym w obsłudze systemem dla Atari, nie będę ukrywał, iż prędzej czy później (z reguły prędzej) na ekranie musi pojawić się komunikat FATALER FEHLER IM GEMDOS, SYSTEM ANGEHALTEN. Błąd ten zdarza się najczęściej przy uruchamianiu programów, z przyczyn najprzeróżniejszych. Autor MagiC‑a twierdzi, że są to niezgodności czy wręcz uszkodzenia sprzętowe. Faktem jest, że MagiC na niektórych komputerach działa doskonale (na moim 1040STE wspomniany komunikat zdarzył mi się tylko raz), na niektórych troszkę mniej doskonale (na mojej „tetetce” komunikat ten do pewnego czasu pojawiał się sporadycznie, później przestał), a na niektórych – w ogóle (na jednych Falconach ponoć działa bez problemu, na innych wylatuje jeszcze przed uruchomieniem desktopu). Cóż… Najlepiej spróbować samemu i przekonać się we własnym zakresie, jak MagiC zareaguje na Twój model Atari.

Dla pocieszenia mogę dodać, że najprawdopodobniej podstawowa przyczyna, dla której wspomniany błąd występuje (i kilka przyczyn mniej podstawowych przy okazji) zostało już odkrytych, a nowa wersja MagiC‑a – jeżeli powstanie – być może będzie już ich pozbawiona.

Podsumowaniem stabilności MagiC‑a (i ogólnie – Atari) może być niedawne zdarzenie, kiedy to moja znajoma (bez nazwisk, bez nazwisk…) pisała u mnie pracę licencjacką na jakiś nudny temat („Techniques of teaching vocabulary” czy coś równie zajmującego), oczywiście na Atari. Najpierw nie mogła zrozumieć, czemu nie kupię sobie jakiegoś normalnego komputera, ale po paru godzinach powiedziała „Ale to jest niesamowite – on ci się jeszcze ani razu nie zawiesił!”.  No właśnie.

#_DEV 2 0

Polski TOS

13 października 2001

Posiadacze Atari ST mogą zainstalować sobie polską wersję systemu TOS 2.06. Jest to najlepsza wersja TOS‑u dla modeli ST/STe/STfm/STf, oferująca najwięcej możliwości; na tej stronie znajduje się ona w pliku TOS.IMG, który można użyć np. w emulatorze Atari, oraz w pliku TOS.MSA zawierającym TOS na dyskietce startowej. Zdecydowanie wygodniejszym rozwiązaniem jest zapisanie TOS‑u w układach EPROM i umieszczenie ich zamiast ROM‑ów na płycie Atari (wtedy system nie zajmuje wolnej pamięci RAM). Szczerze mówiąc ja nie mam pojęcia jak się to robi, ale wszyscy, którzy znają się choć trochę na elektronice nie powinni mieć większych problemów. Chyba.

Polski TOS 2.06 na Atari 520 ST

Zamieszczony powyżej zrzut ekranu obrazuje wygląd shella („desktopu”) systemu TOS 2.06 [pl]. Ta wersja nie działa jednak na bardziej zaawansowanych modelach Atari, takich jak Falcon, TT czy Milan lub Hades. Posiadacze tego sprzętu rzadko jednak korzystają z TOS‑u – najczęściej używają oni jednego z dwóch najpopularniejszych systemów wielozadaniowych: MagiC‑a (któremu poświęciłem osobną stronę) lub MiNT‑a z N.AES‑em. Żaden z tych systemów nie istnieje w pełnej, polskiej wersji, niemniej jednak dostępny jest program tłumaczący większość komunikatów już zainstalowanego systemu MagiC 6.1 na język polski.